چرا خورشید در هوا معلق است؟

{ آهنگ آغاز مسابقه}

مجری برنامه: سلام می‌کنم به شنونده‌های عزیز پادکست چی؟کجا؟چرا؟. امروز با یه مسابقه‌ی دیگه‌ی از سری مسابقات دانشمند‌ترین‌ دانشمندا پیش شما هستیم. مسابقه‌ی امروز ما بین دو تا از معروف‌ترین ستاره‌شناس‌ها یا Astronomer های تاریخه.

{صدای تشویق حضار}

مجری: در طرف راست من یکی از بزرگترین استادان ستاره‌شناسی تاریخ قرار داره. نویسنده‌ی کتاب مجستی از ۱۸۵۰ سال پیش در اسکندریه در مصر. شنونده‌های عزیز معرفی می کنم کلادیوس بطلمیوس.

{تشویق حضار}

مجری: و اما در طرف چپ من دانشمندی قرار داره که ستاره‌شناسی جدید با اون آغاز شده. نویسنده‌ی کتاب ناراتیو پریما(Narratio prima ) از ۵۲۰ سال پیش از فرومبورک در لهستان، شنونده‌های عزیز معرفی می کنم: نیکلاس کپرنیک

{تشویق حضار}

مجری: خیلی ممنونم خیلی ممنونم.خب ما امروز دو تا مهمون تلفنی هم داریم که قراره مسابقه‌ی ما رو داوری می‌کنند. خواجه نصیر الدین طوسی از ۸۰۰ سال قبل که به صورت تلفنی از رصدخانه مراغه در ایران با ما صحبت می‌کنند و همینطور آقای گالیلو گالیله از ۴۶۰ سال پیش از نزدیکی برج پیزا در ایتالیا با ما صحبت می‌کنند. خب بهتره بیشتر از این فرصت رو از دست ندیم و بریم سراغ سوال برنامه.

{آهنگ}

مجری: آقای بطلمیوس، آقای کپرنیک. سوال امروز برنامه ما خیلی خیلی ساده است. مرکز جهان هستی یا مرکز یونیورس کجاست؟

{صدای زنگ}

مجری: خب صدای زنگ آقای بطلمیوس زودتر به صدا در اومد. بفرمایید.

بطلمیوس: ما اگه هر روز به آسمان نگاه کنیم می‌بینیم که خورشید از سمت شرق به سمت غرب حرکت می‌کنه. شب‌ها هم می بینیم که ماه و ستاره ها به دور زمین می‌چرخرند. پس به نظر می‌رسه که زمین مرکز جهان باشه.

{صدای زنگ}

مجری: خب به نظر می‌رسه آقای کپرنیک با نظر آقای بطلمیوس موافق نیست. بریم ببینیم نظر آقای کپرنیک چیه؟

کپرنیک: ببینید من خیلی به آسمان نگاه کردم. کلی از کتاب‌های قدیمی از جمله کتاب آقای بطلمیوس رو هم خوندم. من فکر می‌کنم که فقط  ماه دورش می گرده. ولی خود زمین به همراه ماه و به همراه بقیه سیاره‌ها دور خورشید می‌گردن. فقط چون ما تو زمین هستیم و زمین هم به دور خودش می چرخه فکر می‌کنیم که همه چیز داره دور زمین می‌چرخه. در حالی که همه چیز داره دور خورشید می چرخه.

مجری: خب بین مسابقه دهنده‌های ما اختلاف افتاد. بریم ببینیم نظر داوران برنامه چیه. اول از آقای خواجه نصیرمی‌خوام که نظر خودشون رو برای ما بیان کنند؟

خواجه نصیر: بله من باید بگم که من هم اول که کتاب آقای بطلمیوس رو خوندم خیلی شگفت زده شدم و فکر می‌کردم که نظر ایشون درست باشه ولی بر اساس کتاب ایشون نمی‌شه حرکت برخی سیاره‌ها رو توضیح داد.

مجری: خیلی ممنون و آقای گالیله نظر شما چیه؟

گالیله: باید عرض کنم که منم با نظر آقای خواجه نصیر موافقم. من خودم یه تلسکوپ اختراع کردم که از تلسکوپ‌های قبلی خیلی دقیق‌تره و می‌تونم بهتون به صورت دقیق بگم همه‌ی سیاره‌ها به ترتیب توی مدارهای مختلف دارن دور خورشید می‌چرخن.

مجری: پس به این ترتیب جواب درست امروز ما از کسی نیست جز نیکلاس کوپرنیک

{تشویق حضار}

دنا: سلام من دنا هستم

رها: من هم رها هستم و سلام

دنا و رها: شما دارین به پادکست چی؟ کجا؟ چرا؟ گوش می‌کنین.

{موسیقی}

رها: خیلی مسابقه‌ی هیجان انگیزی بود ولی الآن فهمدیمی که خورشید مرکز جهان هستی یا مرکز یونیورس نیست. خورشید فقط مرکز منظومه‌ شمسی یا solar system اه.

دنا: آره. الآن دانشمندا معتقدند که جهان، مرکز یعنی center و لبه‌ یعنی  edge  نداره. بنابر این اصلا به هیچ جا نمی‌شه گفت مرکز جهان هستی.

رها: خب دانابات بگو ببینم امروز سوال باحال برنامه از کیه؟

{افکت سوال باحال}

دانابات : این شما و این سوال ارسلان از تهران.

ارسلان: چرا خورشید روی هوا معلق است؟

{موسیقی}

دنا: رها خورشید چرا تو آسمون معلقه؟ معلق بودن می‌شه hovering ولی چطوری به جواب برسیم برای این سوال ارسلان؟ 

رها: خب به نظرم بهتره اول یه ذره روی سوال ارسلان متمرکز بشیم تا بعد ببینیم چطوری می‌تونیم به جواب برسیم. می‌تونیم از اینجا شروع کنیم که اصن آسمون کجاست؟

دنا: آسمون رو می‌شه همین فضای دور زمین در نظر گرفت. اون قسمت وزن آسمون یادته؟ می‌تونیم آسمون رو همین اتمسفر زمین در نظر بگیریم که توی روز به خاطر تابیدن نور خورشید آبی می‌بینیمش.

رها: اگه آسمون رو همین فضای دور زمین در نظر بگیریم ممکنه ما هم همین اشتباهی رو بکنیم که بطلمیوس اول این قسمت کرد. ما که توی کره‌ی زمین زندگی می‌کنیم به خاطر چرخش زمین به دور خودش هر روز می بینیم که خورشید از شرق طلوع می‌کنه ، حرکت می کنه به سمت غرب تا غروب کنه. اینجوری ما می‌شیم مرکز دایره‌ای که خورشید داره دورش می‌چرخه و البته هیچوقت هم برای این سوال که چرا خورشید توی هوا معلقه جوابی پیدا نمی کنیم.

دنا: رها اصلا یه چیز دیگه. ما اینجا روی زمین وقتی چیزها رو روی هوا ول کنیم می‌افتن زمین.درسته؟

رها: ممم آره.

دنا: بنابراین وقتی به چیزی می گیم معلق که روی زمین نیفته. ولی وقتی داریم از خورشید به اون بزرگی حرف می‌زنیم که از زمین خیلی خیلی بزرگتره اونجا معلق بودن چه معنی‌ای می‌ده؟ دانابات نمی‌خوای یه کمکی راهنمایی‌ای چیزی بکنی؟

{افکت دانابات}

دانابات: زمین، خورشید، ستاره‌ها و سیاره‌ها همه در فضا هستند. زمین و سیاره‌های منظومه‌ی شمسی به دور خورشید می‌چرخند ولی هیچوقت از مسیرشون خارج نمی‌شن

رها: تا حالا به این فکر نکرده بودم. چرا ما به خورشید نمی خوریم؟ یا چرا با بقیه‌ی سیاره‌ها تصادف نمی‌کنیم؟

{صدای زنگ تلفن و برداشتن گوشی}

دنا: بله بفرمایید شما؟

خورشید: گرما دهنده به زمین، زندگی بخش گیاهان و حیوانات، مبنای زمان، نام من را شاعران زیادی به زبان آورده‌‌اند، در بسیاری از آیین‌ها مورد احترام مردم هستم . من کسی هستم که…

رها: بابا یه کلمه اسمت رو بگو. چرا انقد از خودت تعریف می‌کنی؟

خورشید: ببخشید آخه من چند روزی هست که دارم برای یک نمایش خودم رو آماده می‌کنم این هم متن نمایش بود. من خورشیدم.

دنا: خورشید؟ خورشید آسمون؟

خورشید: آره دیگه.

رها: وای! سلام ولی مگه شما خورشید خانم نبودین؟

خورشید: شما آدم‌ها هم موجودات جالبی هستین. چون خودتون خانم و آقا دارین، همین‌جوری به من هم می‌گین خورشید خانم. تازه می‌دونستین توی زبان اسپانیایی به من می‌گن آقای خورشید؟ ولی در واقع من نه مردم نه زنم من ستاره‌ام.

دنا: بالاخره تو خورشیدی یا ستاره؟

خورشید: مثل اینکه شما چیز زیادی از من نمی‌دونین. خب ایرادی نداره من الآن خودم رو بهتر معرفی می‌کنم. اصلا بذارین آهنگ مورد علاقه‌ام از خواننده‌ی محبوبم رو براتون پخش می‌کنم.

دنا و رها: آخجوووون.

من خورشیدم، I am the sun

یه غول گازی سوزان

توی فضا شناورم

نور می دهم، دور و برم

نه کوچیکم نه خیلی بزرگ

I am a midsize yellow Dwarf

نمی‌ذارم سیاره‌ها، دور بشن و برن فضا

جاذبه gravity  جاذبه gravity

جاذبه gravity  جاذبه gravity

تیر ناهید و زمین

Mercury, Venus & the Earth

مریخ مشتری و زحل

Mars, Jupiter & Saturn

اورانوس و نپتون

Uranus, and Neptune

همگی خیلی منظم

دور من هی می‌چرخن

جاذبه gravity  جاذبه gravity

جاذبه gravity  جاذبه gravity

خورشید: جاذبه گراویتی جاذبه گراویتی

رها: وای خیلی آهنگ باحالی بود دمت گرم.

خورشید: حالا بذارین بیشتر خودم رو معرفی کنم. من یه ستاره‌ام بین میلیون‌ها ستاره‌ی دیگه. من یه yellow Dwarf یا کوتوله‌ی زرد هستم. ستاره‌های کوتوله‌ی زرد اندازه‌ی  متوسطی دارن. کوتوله‌های قرمز و کوتوله‌های نارنجی از ما کوچکترن و ستاره‌های سفید و آبی هم از ما بزرگ‌ترن. راستی تا یادم نرفته بچه‌ها مستقیم به من نگاه نکنین ممکنه چشم‌هاتون آسیب ببینه.

دنا: مرسی که بهمون یادآوری کردی و ممنون که به ما زنگ زدی. 

خورشید: خداحافظ

دنا:خداحافظ ستاره‌ی خورشید!

رها: خدا حافظ.

{صدای قطع کردن تلفن}

{موسیقی}

صاد: سلام بچه‌ها. حالا که دنا و رها دارن درباره‌ی خورشید حرف می‌زنن بیاین سوال یهویی ماهور رو بشنویم که فکر کنم به موضوع این قسمت مربوط باشه.

ماهور:سلام اسم من ماهوره تو شهر کرمانشاه. سوالم اینه که چطوری ماه خودش نور نداره ولی نور می‌ده شبا؟

صاد: وای خیلی سوال جالبی بود. بچه‌ها شما می‌دونین نور ماه از کجا میاد؟ اگه نمی‌دونین تا آخر این قسمت صبر کنین تا با هم ببینیم نور ماه از کجا میاد؟

{موسیقی}

رها: خب دنا من می‌گم بیا برای اینکه به جواب برسیم یه بار هرچیزی رو که از خورشید می‌دونیم خلاصه  بگیم.

دنا: آره اینجوری می‌تونیم بفهمیم که باید دنبال چی بگردیم.

رها: خورشید یک ستاره است.

دنا: خورشید مرکز منظومه شمسیه و همه‌ی سیاره‌های منظومه شمسی به دور خورشید می‌گردن.

رها: خورشید نه خیلی بزرگه نه خیلی کوچیکه. بلکه بین ستاره‌ها یه اندازه‌ی متوسطی داره.

دنا: ممممم. من دیگه چیزی دیگه ای به ذهنم نمی‌رسه. ولی هنوز نمی‌دونم چطوری از این‌ها می‌شه به جواب سوال رسید.

رها: این همه‌ی چیزیه که از خورشید می‌دونیم. بیا یه کم دیگه فکر کنیم.

دانابات: جاذبه گرویتی جاذبه گرویتی جاذبه گرویتی

دنا: دانابات تو هنوز داری آهنگی که خورشید خوند رو تکرار می‌کنی. خب آره آهنگ قشنگی بود. ولی جدی جدی نمی‌خوای یه راهنمایی بکنی؟

دانابات: جاذبه گرویتی ، گریز از مرکز centrifugal force

رها: دانابات به نظرم اگه می‌خوای شعر بگی باید یه ذره دیتابیس ادبیاتت رو آپ گرید کنی. 

دانابات: این فقط شعر نبود. راهنمایی هم بود.  

رها:دنا راست می‌گه. خورشید هم گفت که جاذبه داره. بیا یه کاری کنیم. من می‌رم درباره‌ی جاذبه سرچ می‌کنم تو هم برو درباره‌ی نیروی گریز از مرکز یاد بگیر.

دنا: آره خورشید هم گفت همه‌ی سیاره‌ها دور من می‌چرخن. باشه. من الان می رم درباره‌ی نیروی گریز از مرکز جستجو می‌کنم.

رها: دنا یه لحظه صبر کن. وقت این برنامه داره تموم می‌شه.

دنا: آخ اصلا حواسم نبود. خب می‌خوای از بچه‌ها خدافظی کنیم. اینجوری می‌تونیم تا قسمت بعد هم بیشتر فکر کنیم هم بگردیم جواب سوال رو پیدا کنیم.

صاد: وایسین وایسین قبل از اینکه خدافظی کنین من می‌خوام جواب سوال یهویی ماهور رو بدم. ولی اول بیاین از بچه‌هایی که صداها و سوال‌هاشون رو برای ما فرستادن تشکر کنیم. موافقین

دنا و رها: معلومه که آره.

دونه دو نه اسم‌ها توسط رها و نا گفته می‌شه.

صاد: و اما جواب سوال ماهور که درباره‌ی نور ماه پرسیده بود. ماه خودش نور نداره ولی وقتی نور خورشید بهش می‌خوره روشن می‌شه. ماه حدود ۱۰ درصد از نور خورشید رو بازتاب می‌ده یعنی وقتی نور خورشید می‌خوره به ماه یک بخشیش دوباره از ماه به سمت زمین حرکت می‌کنه و برای همین ما اون رو روشن می‌بینیم. جالب بود نه؟

دنا: ممنونم ماهور که این سوال جالب رو برامون فرستادی.

رها: بچه‌ها شما هم می‌تونین سوال‌ها یا کشف‌های باحالتون رو برای ما بفرستین. کافیه برین به سایت ما Whatwherewhykids.com و اونجا روی دکمه ارسال سوال کلیک کنید. ماهم الان باید بریم ببینیم چرا زمین و سیاره‌ها با خورشید تصادف نمی‌کنن و همیشه توی یه فاصله‌ی مشخصی از همدیگه قرار دارن.

دنا: آره. تا هفته‌ی دیگه‌ منتظر ما بمونین تا با جواب سوال بچه‌ها بیایم پیشتون. ولی تا اون موقع.

دنا و رها با هم: مراقب سوال‌هاتون باشید.

صادق: این یه قسمت دیگه از چی؟ کجا؟ چرا؟ بود که به نویسندگی و کارگردانی من صادق روحانی تهیه شده. صدای مریم محمدخانی و شقایق بهرامی رو در نقش رها و دنا می‌شنیدید. موسیقی چی؟کجا؟چرا؟ کاری از آرمین قوچانیه و پوستر و کاور آرت هم کاری از فرزانه نصیری. در این قسمت باید یک تشکر ویژه هم از الوند جلالی بکنم که هم در تهیه آهنگ خورشید به من کمک کرد و هم نقش خورشید رو در پادکست بازی کرد. منتظر نظرات شما هستیم. Whatwherewhykids.com.